Charakterystyka podstawowych systemów zmysłowych.

Nasze układy zmysłowe współdziałają ze sobą, co uwidacznia się w tzw. reakcjach adaptacyjnych (na przykład w obronnym wyciągnięciu rąk przez dziecko, żeby nie upaść podczas nauki chodzenia). Dziecko zdobywa doświadczenia sensoryczne poprzez ruch, poznawanie otoczenia i działanie.

Najważniejsze układy zmysłów to:

• przedsionkowy,
• dotykowy,
• czucia głębokiego (prprioceptywny),
• limbiczny

Układ przedsionkowy zlokalizowany jest w uchu wewnętrznym i jest najwcześniej dojrzewającym systemem zmysłowym. Poprzez swoje receptory w uchu środkowym umożliwia odbieranie wrażeń związanych z ruchem i zmianami w ruchu oraz odczucie siły grawitacji. System ten koordynuje odbieranie i przetwarzanie wrażeń przez inne układy zmysłowe (dotykowy, czucia głębokiego, wzrokowy i słuchowy). Ma wpływ na utrzymanie równowagi, koordynacji oraz płynności ruchów ciała i gałek ocznych. Ma to swoje odzwierciedlenie w możliwościach ruchowych dziecka – w zakresie dużej i małej motoryki), zachowania prawidłowej postawy podczas ruchu ale i zabaw przy stole, także w lepszej koncentracji i mniejszej męczliwości. Prawidłowe działanie tego systemu umożliwia dziecku właściwy rozwój sensomotoryczny. Układ przedsionkowy i słuchowy unerwia ten sam nerw (VIII czaszkowy), co powoduje, że istnieje między nimi bliski związek neuro – anatomoczny. Ściśle wiążę się to więc z funkcjami słuchowo – językowymi, co ma istotne znaczenie w planowaniu terapii integracji sensorycznej.

Układ dotykowy jest największym i najbardziej pierwotnym systemem zmysłowym. Pomaga nam różnicować to, czego dotykamy i gdzie jesteśmy dotykani. Ostrzega przed nieoczekiwanymi lub niebezpiecznymi wrażeniami dotykowymi. Ma wpływ na poczucie bezpieczeństwa, równowagę emocjonalną, koncentrację uwagi i funkcje ruchowe.

System propriocepcji blisko współpracuje z układem przedsionkowym, odbiera informacje z mięśni, ścięgien i stawów. Prawidłowe działanie tego systemu umożliwia sprawne poruszanie się i wykonywanie czynności ruchowych bez konieczności kontroli wzrokowej. Buduje poczucie cielesnej obecności ciała, odczuwanie jego ciężaru i poszczególnych części w przestrzeni. Odpowiada za wytwarzanie odruchów prostowania i równowagi, które służą prawidłowej motoryce i przyczyniają się do przeciwdziałania sile grawitacji. Ma duży wpływ na rozwój koordynację ruchów i percepcje położenia narządów jamy ustnej podczas mówienia.

Układ limbiczny nazywany mózgiem emocjonalnym związany jest ze zmysłem powonienia i smaku. Ma bezpośredni związek z uczuciami i zachowaniem. Poprzez rejestrowanie przyjemnych wrażeń uaktywnia pamięć i wywołuje intensywne reakcje emocjonalne. Działanie opisanych wyżej systemów zmysłowych przebiega w dużym stopniu poza naszą świadomością.

Źródło - Bożenia Odowska - Szlachcic - "Metoda Integracji Sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego ukladu nerwowego"