Założenia metody SI

W latach sześćdziesiątych amerykanka Jean Ayres psycholog, pedagog specjalny i terapeutka zajęciowa wykazała znaczenie trzech podstawowych systemów zmysłowych, tj. systemu dotykowego, czucia głębokiego (czucia własnego ciała) oraz układu przedsionkowego (zwanego zmysłem równowagi) w procesie prawidłowego rozwoju dziecka. W oparciu o podstawy z zakresu fizjologii, neurologii oraz psychologii opracowała założenia teoretyczne i praktyczne nowej, kompleksowej, polisensorycznej metody terapii – Integracji Sensorycznej. Metoda ta jest skuteczną formą terapii w szeroko rozumianych opóźnieniach rozwoju psychoruchowego.

Integracja sensoryczna, według Jean Ayres, jest procesem, podczas którego następuje organizacja wrażeń zmysłowych dostarczanych do naszego organizmu tak, aby mogły być wykorzystywane w celowym działaniu. Dopływ różnorodnych bodźców do ośrodkowego układu nerwowego, odbieranych z własnego ciała i otoczenia przez wszystkie układy zmysłów (dotyku, czucia głębokiego, czyli tzw. propriocepcji, układu przedsionkowego, wzroku, słuchu i powonienia) jest podstawą do tworzenia się integracji. W wyniku tego procesu powstają tak zwane reakcje adaptacyjne czyli, reakcja odpowiednia do wymogów otoczenia. Mózg w każdej chwili naszego życia odbiera, segreguje i przetwarza bodźce zmysłowe. Przy niedoborze lub braku bodźców tworzenie się prawidłowej integracji zmysłowej jest zakłócone i w związku z tym rozwój właściwych odpowiedzi ruchowych i sposobów zachowań jest zaburzony.

Główne przejawy dysfunkcji procesów integracji sensorycznej to:

trudności w koordynacji ssania, połykania, oddychania
opóźniony rozwój mowy i zaburzenia mowy
przyjmowanie nieprawidłowej postawy ciała
nieprawidłowe napięcie mięśniowe
zwiększona męczliwość
zaburzenia w ogólnej koordynacji ruchowej oraz koordynacji ruchowo – słuchowo – wzrokowej
trudności w opanowywaniu podstaw nauki szkolnej, tj. czytaniu, pisaniu, liczeniu
nadpobudliwość psychoruchowa i trudności w koncentracji uwagi
zaburzenia emocjonalne, obniżona samoocena

Wskaźniki zaburzeń przetwarzania wrażeń sensorycznych w poszczególnych grupach wiekowych

Niemowlęta

nie lubi placów zabaw / wspinania się, huśtania, zjeżdżania, karuzeli,
ruchy dziecka są niezgrabne, często potyka się i przewraca, nie potrafi asekurować się przed upadkiem,
nie lubi gier zespołowych i zabaw sportowych,
podczas pracy przy stole często podpiera głowę ręką,
ma problemy z przepisywaniem z tablicy, gubi litery, sylaby,
nie lubi gier zespołowych i zabaw sportowych,
podczas nauki pisania często odwraca litery b,d,p,
nie ma dominacji ręki,
ma trudności w nawiązywaniu przyjaźni,
często sam rozpoczyna lub wdaje się w bójki,
często wydaje się nieobecne, nieświadome co dzieje się dookoła, nie reaguje na swoje imię,
nie lubi nowych aktywności ruchowych, sporadycznie sam je inicjuje,
dobrze funkcjonuje w domu, źle w szkole lun na odwrót,
sucha eksperymentalnie głośno muzyki, telewizji,
ma trudności w rozróżnieniu dźwięku g-k,
ma problem, żeby określić co trzyma w reku bez patrzenia na nie,
ma trudności z zużyciem dwóch rąk jednocześnie,
nie może usiedzieć w jednym miejscu np. w ławce podczas lekcji.

Dzieci w wieku przedszkolnym

Nie lubi trzymania na rękach, tulenia, całowania,
Jest w stanie dyskomfortu i stresu, gdy inni ludzie są blisko niego,
Ma trudności ze ssaniem i/lub spożywaniem pokarmów stałych,
Nie reaguje na jedzenie wokół ust,
Ma trudności z zaśnięciem, często wybudza się,
Ujawnia duży dyskomfort podczas czyszczenia wacikami nosa, uszu,
Reaguje „alarmem”, oporem, gdy twarz jest przecierana oliwką czy myta wodą,
Nie lubi smarowania ciała kremem, pudrowania,
Często nie lubi kąpieli w ogóle, a czasami ujawnia nadmierna wrażliwość na temperaturę wody,
Unika raczkowania po dywanie,
Manipuluje zabawkami używając głównie koniuszków palców, unikając zetknięcia zabawki z wnętrzem dłoni,
Woli być przykryte bez względu na temperaturę otoczenia,
Woli mieć na nóżkach buciki, skarpetki niż chodzić boso,
Nie lubi nowych ubranek,
Reaguje obronnie / dyskomfortem, pobudzeniem/ na dźwięki o pewnej częstotliwości, specyficzne zapachy, jasne światło,
Z opóźnieniem osiągało tzw. kamienie milowe np. siadanie, raczkowanie, stanie, chodzenie, pierwsze słowa.

Dzieci w wieku szkolnym

Nie lubi mycia, czesania, obcinania paznokci,
Nie lubi mycia zębów, użycia pasty, zwłaszcza o niektórych smakach, może mieć odruch wymiotny,
Nie lubi chodzić boso, także często bawić się w piasku, na trawie, czy w wodzie,
Wyraźnie nie lubi pewnych materiałów, czy faktur,
chodzi na palcach,
wypluwa jedzenie – odmawia jedzenia niektórych pokarmów,
nie lubi mycia, czesania, obcinania paznokci,
nie lubi zabaw w łaskotanie, podnoszenie do góry lub domaga się tego nadmiernie,
samo może być inicjatorem kontaktu dotykowego ale wzbrania się przed wyciem dotykanym,
może pocierać lub drapać miejsca w które został przed chwilą dotknięty,
może unikać zabaw z innymi dziećmi lub ujawniać negatywne reakcje w czasie zabawy,
zdarza się, ze wpada na innych z impetem lub ich popycha, znienacka szczypie i kopie,
nie lubi zabaw w piaskownicy, w wodzie,
nie lubi zatłoczonych miejsc, np. place zabaw, centra handlowe,
często wydaje się nie odczuwać głodu, ciepła, zimna,
nie potrafi wykonywać czynności rękoma bez patrzenia na nie,
może się skaleczyć, uderzyć i nie zauważyć tego,
lubi intensywne zabawy typu: uderzanie, intensywne podskoki,
ryzykuje podczas zabaw np. wspina się zbyt wysoko,
ma słabą równowagę, często przewraca się, szybko się meczy,
odczuwa nienaturalny lęk przed upadkiem lub wysokością,
odczuwa dyskomfort podczas jazdy samochodem /choroba lokomocyjna,
nie lubi zabaw stolikowych.

Diagnoza SI

Na diagnozę procesów przetwarzania sensorycznego SPD składają się: Obserwacja Kliniczna funkcji neurofizjologicznych i zestaw Południowo–Kalifornijskich Testów Integracji Sensorycznej—SCSIT oraz wywiad z rodzicem dotyczący przebiegu ciąży, porodu, rozwoju w pierwszym roku życia (osiąganie kamieni milowych), niepokojących zachowań. Obserwację Kliniczną lub jej elementy stosuje się między innymi u dzieci ze sprzężonymi zaburzeniami i znacznymi opóźnieniami mowy czynnej. Przeprowadzenie testów i poszczególnych prób klinicznych zależne jest od wieku dziecka oraz występujących zaburzeń. W sytuacji, gdy dziecko nie współpracuje w pełnym zakresie z terapeutą, ogólna ocena funkcjonowania systemów zmysłowych możliwa jest w oparciu o obserwację swobodnych i kierowanych aktywności zachowań ruchowych dziecka w sali terapeutycznej oraz reakcji na podawane bodźce zmysłowe. Diagnoza zazwyczaj odbywa się podczas trzech pierwszych spotkań.